Retie / Artistiek traject voor ‘Boeren langs de Grote Gracht’
Het Amsterdamse architectenbureau Serge Schoemaker Architects kwam als winnaar uit de ontwerpwedstrijd die gemeente Retie uitschreef om de wandeling ‘Boeren langs de Grote Gracht’ aantrekkelijker te maken.
Met het LEADER-project ‘Boeren langs de Grote Gracht’ wil het gemeentebestuur van Retie een deel van het wandelknooppuntennetwerk ‘Kempense Heuvelrug’ belevingsvol opladen en de rol van landbouwers als landschapsbouwers in de kijker zetten. Het gebied wordt gekenmerkt door opvallende verkavelingen en wateringen. Landbouwers hebben de voorbije decennia de vroegere woeste gronden omgevormd tot vruchtbaar akkerland. De landbouwontginning resulteerde in een uniek open-ruimtegebied dat gekenmerkt wordt door een opvallende kavelstructuur en wateringen. Het project ‘Boeren langs de Grote Gracht’ geeft wandelaars de kans om een blik te werpen achter de schermen van een landschap dat vormgegeven werd door deze land(schaps)bouwers.
Infrastructuurelementen
Samen met AR-TUR vzw lanceerde het gemeentebestuur een Open Call om infrastructuurelementen te ontwikkelen die de geschiedenis van het landschap rond het afwateringskanaal de Colateur vertellen. De gemeente wilde op diverse plaatsen langs het traject moderne zitbanken, kijkplatformen en artistieke elementen inpassen in het landschap. Het winnende ontwerp moest niet alleen verwondering opwekken, maar moest ook ruimte laten voor beleving en tegelijkertijd voldoende informatie kunnen ontsluiten.
Liefst 24 ontwerpteams dienden een voorstel in. De selectiecommissie selecteerde na deze eerste fase vier bureaus die een ontwerpbudget kregen om hun ontwerp verder te verdiepen. Uiteindelijk haalde Serge Schoemaker Architects het voor Karl Philips, Studio Van Campenhout en De Bouwerij. De selectiecommissie was vooral gecharmeerd door de creatieve weergave van de unieke kavelstructuur van het ontginningslandschap, de verwerking van kenmerkende landschapselementen in zitbanken en het kijkverhoog en de link met de historiek van het koninklijk domein.
Het winnende ontwerpvoorstel is volgens de jury zowel poëtisch als functioneel van aard: het plan bevat zes informatieposten, een kijkverhoog, een zitelement en een land-artobject, allen uitgevoerd in gecoat plaatstaal. De elementen zijn door hun minimalistische vormgeving en kleur duidelijk als serie herkenbaar.
De informatieposten bestaan uit levensgrote ‘kaartuitsneden’, die verticaal in het landschap worden geplaatst. De abstracte kaartfragmenten tonen het contrast tussen de orthogonale verkavelingen en de natuurlijke beekjes, terwijl de informatietekst toelichting geeft bij de landbouwgeschiedenis, het Retiese dialect en de drie landschapselementen.
‘Het Plateau’ is één van deze landschapselementen en tegelijkertijd een uitzichtplatform. Het wordt gepositioneerd in de richting van het Kempens Plateau, waar veel van het natuurlijke water uit het gebied vandaan komt. Het trapvormige object zal in een open maïsveld komen te staan en afhankelijk van het seizoen al dan niet omgeven zijn door hoge maïsplanten.
‘De Collateur’ is een zitelement en refereert aan de Grote Gracht. De zestien meter lange zitbank heeft dezelfde meanderende vorm als het afwateringskanaal dat door het gebied loopt. De taps toelopende onderconstructie verwijst subtiel naar het toenemende hoogteverschil tussen het hellende landschap en de waterweg.
‘De Graaf’, een lineair landschapselement, maakt een onzichtbare lijn in het wandelgebied weer leesbaar: de voormalige grens van het Koninklijk Domein. Dit is het gebied dat eigendom was van koning Leopold I en zijn zoon Filip, Graaf van Vlaanderen, tussen 1853 en 1950. Op de grenslijn zal in het landschap door het architectenbureau een wand worden geplaatst met een gravure van het persoonlijke wapen van koning Leopold I.
Op zondag 16 september, met de Dag van de Landbouw, wordt de wandeling officieel ingehuldigd.