Het domein van Freÿr: een voorbeeldige restauratie van het erfgoed en zijn omgeving

Ervoor zorgen dat een van de mooiste sites van Wallonië blijft bestaan, en er tegelijk de ecologische voetafdruk van verkleinen: dat was de ambitieuze doelstelling van het project ‘Kasteel Zonder Uitstoot’ (‘Château Zéro Émissions’). Dat werd in 2012 opgestart door de vzw Domaine de Freÿr, met de steun van het Fonds Laubespin Lagarde, beheerd door de Koning Boudewijnstichting. Na bijna tien jaar onderzoek, studies en werken zijn de gebouwen nu gerestaureerd. Ook de energieprestaties zijn verbeterd en het afvalwater wordt gezuiverd. De omliggende gronden krijgen geleidelijk hun vroegere authenticiteit terug, dankzij de heraanleg van een weideboomgaard. Dit is een uniek restauratieproject, waarin architecturaal erfgoed, ecologie en lokale economie met elkaar samengaan.

 

De vzw Domaine de Freÿr ging de bijzondere uitdaging aan om in een restauratieproject erfgoed- en milieudoelstellingen met elkaar te verzoenen. Men wilde het voortbestaan van deze uitzonderlijke site, die is beschermd als belangrijk Waals erfgoed, verzekeren in een geest van duurzame ontwikkeling. Die wens was het resultaat van een reflectietraject op initiatief van het Fonds Laubespin Lagarde. Het Fonds heeft precies als doel het behoud, de restauratie en de ontwikkeling te ondersteunen van het Domein van Freÿr, een van de toeristische parels van de Haute Meuse.

De originaliteit van dit grootscheepse restauratieproject ligt in zijn holistische benadering: het architecturaal erfgoed wordt niet beschouwd als iets wat je geïsoleerd aanpakt. Er wordt integendeel rekening gehouden met de site als geheel: het kasteel, maar ook de tuinen en het omliggende landschap. Tussen 2017 en 2021 werden belangrijke werkzaamheden uitgevoerd, met de steun van het Fonds Laubespin Lagarde en Waalse overheidsdiensten (Agence wallone du Patrimoine en Programme wallon de Développement rural), voor een totaalbedrag van bijna 1,5 miljoen euro. Diverse facetten van het domein waren erbij betrokken en tal van actoren hebben hiervoor samengewerkt.

Weideboomgaard: troef voor de biodiversiteit

Er werd een landschapsstudie uitgevoerd, op basis van historische documenten (oude foto’s en prentbriefkaarten). “Uit die studie is gebleken dat er op de heuvel – die tientallen jaren bebost was – oorspronkelijk boomgaarden met hoogstamfruitbomen stonden”, licht landschapsingenieur Denis Miraillé toe. ‘We wilden het halfopen karakter van de ruimte herstellen door het bos te vervangen door een begraasde weideboomgaard. Het natuurlijk onderhoud wordt er verzekerd door een twintigtal schapen van een plaatselijke fokker.”
Na het kappen, het verwijderen van het hout en het rooien van de stronken werden de betrokken percelen opnieuw ingezaaid om de samenstelling van de flora in zekere mate onder controle te houden. Vervolgens werden ze opnieuw beplant met hoogstamfruitbomen: appel, peer, pruim en kers. “Die ‘herovering van het landschap’ gaat ook gepaard met een diversificatie van de economie van de site: het geproduceerde fruit zal worden gebruikt als sap. Er is hierover een overeenkomst met een plaatselijke ciderfabriek”, vult Denis Miraillé nog aan.
De weideboomgaard is ook van groot ecologisch belang: “Het is een zeer interessante biotoop voor de biodiversiteit. De omgeving biedt kansen voor tal van diersoorten: bestuivende insecten, vogels die in holletjes leven, kleine zoogdieren…”, legt Mathieu Halford uit, Natura 2000-adviseur bij Natagriwal. En dan zwijgen we nog over de kolonies vleermuizen in Freÿr: “De weideboomgaard vormt een habitat en een geliefkoosd jachtterrein voor de grote hoefijzerneus en de ingekorven vleermuis, twee zeldzame en bedreigde soorten. Het is bijzonder goed gelegen omdat het naast de ‘kraamkamer’ van de vleermuizen ligt: de zolder van de kasteelschuur, waar ze hun jongen ter wereld brengen. Dit is erg belangrijk voor het behoud van deze soorten.”