©Boomkwekerij Ebben

De opmars van de vruchtboom

‘Weet u nog in welke bomen u als kind hebt geklommen of waar u het fruit van heeft gegeten? Niemand vergeet de bomen uit zijn kindertijd. Die beleving neem je mee voor de rest van je leven.’ Wie er even over nadenkt, kan dit alleen maar beamen. We hebben een gesprek met Marie-Ange Eneman, groenadviseur bij Boomkwekerij Ebben over de trend om beplanting met eetbare vruchten toe te passen.

We leven in een tijd dat meer en meer mensen zich bewust zijn van de klimaatverandering en zelf een steentje willen bijdragen. Daar komt bij dat in onze sterk verstedelijkte maatschappij, vol met virtuele belevingen, de behoefte aan echte natuurervaring groot is. Terug naar de natuur! Wat begon als een trend, heeft uiteindelijk tot een cultuuromslag geleid. Ouders en grootouders willen hun kinderen inspireren en ze bewust maken van het belang van onze flora en fauna.


Voedsel van eigen grond

‘We zien op het moment lange wachtlijsten voor de volkstuinen in de stedelijke omgeving en dat is heel logisch.’ vertelt Eneman. ‘De ecologische bewustwording zit in een stroomversnelling. Mensen willen verandering en steken daarvoor letterlijk de handen uit de mouwen. Vroeger was het heel gewoon je eten uit de natuur te halen. De planten en de vruchten waren onderdeel van het dagelijkse dieet. Dat zijn we in de loop van de geschiedenis kwijtgeraakt en willen we weer terug. Daarom hechten we nu veel waarde aan voedsel uit de regio, liefst uit eigen tuin. Waar we die mogelijkheid niet hebben uit de pluktuin, plukboomgaard, etc. Zelfs in de stad waar hier geen ruimte voor is, heeft men een oplossing gevonden in de vorm van de eetbare daktuin. Het is een vorm van duurzaam inkopen, het is gezond en ook nog goedkoper dan in de supermarkt. In het groot zien we deze tendens terug in de voedselbossen en agroforestry, de alternatieve grootschalige productie van voedsel.’

De perfecte confituur

Eneman: ‘Wie net als vroeger de vruchten wil plukken uit eigen tuin, hoeft in principe enkel de tegels eruit te gooien en te beginnen. Het is geen hogere wiskunde. Natuurlijk groeit de ene soort gemakkelijker dan de andere, maar er bestaat altijd de mogelijkheid tot bodemverbetering. Verwacht in het eerste jaar niet de perfecte confituur en dan zijn de meeste soorten toepasbaar.’ Voor wie begint aan een fruittuin, zijn er wel een aantal aandachtspunten:

Hoeveel ruimte is er beschikbaar?
Een meerstammige boom heeft meer ruimte nodig. Een hoogstam heeft hoge takken en eronder meer ruimte. Laagstammen is makkelijker plukken maar minder ruimte voor beplanting eronder. Voorbeelden zijn appel, peer, kersen, pruimen, tamme kastanje en walnoot. Maar er bestaan ook soorten die sowieso kleiner blijven zoals de kweepeer, mispel en vijgenboom. Wie weinig ruimte heeft kan ook kiezen voor leifruit. Leivormen schitteren zelfs tegen een muurtje in een kleine stadstuin. Een bijzondere plant, die ook als leivorm opgekweekt kan worden, is de Prunus dulcis, de amandelboom. Hetzelfde geldt voor klimplanten zoals druivelaar of kiwibes. Wat nog minder ruimte neemt is een haag of sneukelhoekje met bessen, kornoelje, krentenboom, aalbes, jostabes, honingbes of frambozen in. Op zure grond kan ook onder andere de blauwe bes en veenbes.

Wat is de locatie? Is er concurrentie bovengronds of ondergronds denk aan andere bomen en struiken, gebouwen, kabels en leidingen. Welke grondsoort en hoeveel zonlicht is er aanwezig. Bomen die vrucht geven houden over het algemeen van veel zonlicht.

Tijd voor onderhoud
Leivormen vragen meer snoeiwerk dan bijvoorbeeld een notenboom.

Bestuiving
Er komen pas vruchten aan een fruitboom als er bestuiving plaatsvindt. Er zijn wel zelfbestuivende fruitbomen die vruchten dragen, maar de resultaten zijn minder. Bijvoorbeeld een appelboom is twee-huizig, maar moet toch op een bepaalde manier bestoven worden om tot het beste resultaat te komen. Door een sierappel in de buurt van de eetappels te planten kan men ervoor zorgen dat de bestuiving verbetert. Bijvoorbeeld Malus toringo Brouwers Beauty (foto donkers HO)

“Een sierappel in de buurt van eetbare appels verbetert de bestuiving” – Marie-Ange Eneman

‘Het hangt dus van een aantal criteria af welke bomen geschikt zijn voor een specifieke tuin daktuin of openbare ruimte’ vervolgt Eneman. ‘Naast de bekende soorten kan men ook denken aan bijzondere soorten zoals de szechuan peper (Zanthoxylum simulans), pecannoot (Carya illinoinensis), witte bitternoot (Cary ovata), uiensoepboom (eetbaar blad) (Toona sinensis), nashipeer (Pyrus pyrifolia), lotusboom (Diospyrus lotus), moerbei (Morus alba), Pawpaw (Asimina trilobata), japanse notenboom (Ginkgo biloba), zwarte noot (Juglans nigra), chinese kwee (Chaenomeles cathayensis), japanse krentenboom (Hovenia dulcis) … .’

Fruitbomen in de openbare ruimte

‘Ook in de openbare ruimte komen fruitbomen op steeds meer plekken terug. De angst voor insecten en wat er met de vruchten gebeurt, heeft plaats gemaakt voor het besef van positieve impact. Fruitbomen zorgen voor verbinding tussen mensen in de buurt. Alleen de bloesem al raakt een snaar bij velen. En samen fruit plukken, schept een band.’

Boomkwekerij Ebben: de opmars van de vruchtbomen
©Boomkwekerij Ebben

Hoewel nog op bescheiden schaal proberen steeds meer gemeenten eetbaar groen aan te planten in de vorm van fruitbomen of struiken. Niet zelden worden inwoners van wijken zelf direct hierbij betrokken of zijn zij juist de initiatiefnemers. Ook bij Boomkwekerij Ebben zien ze deze trend steeds meer vorm krijgen. Zo werd ecologische woongemeenschap Iewan koos voor hun wijk in Lent zelf voor de aanplant en het beheer van fruitbomen.

‘Een goede ontwikkeling.’ volgens Eneman. ‘Goed voor de bewoners én goed voor een herstel van het ecosysteem. Het is ook een verrijking voor de dieren-, insecten- en vogelpopulatie. Zo werken we met elkaar aan de inrichting van de omgeving op een manier waar natuurwaarden baat bij hebben. Met als resultaat een betere leefomgeving voor mens én dier. Mooier en duurzamer.’

www.ebben.nl


Tekst: Patrick Retour