ECOstyle: “Bouwprojecten kunnen nefast zijn voor het bodemleven”
Bij bouwprojecten wordt tegenwoordig steeds meer aandacht besteed aan de impact op het milieu, zoals het verminderen van afval en het minimaliseren van CO2-uitstoot. Maar wat gebeurt er eigenlijk met de bodem en het bodemleven tijdens een bouwproject?
De bodem tijdens en na een bouwproject
Bouwactiviteiten kunnen grote gevolgen hebben voor de bodem. Bij het bouwen van wegen, gebouwen en infrastructuur wordt de bodem vaak geroerd, opgebracht, afgegraven en verplaatst. Bij al die activiteiten wordt de ondergrond verdicht. Hierdoor kan de bodemstructuur behoorlijk verstoord worden, kan er bodemerosie optreden en kunnen verstorende lagen ontstaan. Ook kan de bodem verontreinigd raken door het vrijkomen van zware metalen en andere schadelijke stoffen.
Het bodemleven heeft hier last van. Bijzonder is dat elke laag in de bodem zijn eigen, specifieke bodemleven heeft. Wormen, kevers, pissebedden, duizendpoten, nematoden, bacteriën, schimmels, protozoa en nog veel meer organismen leven in de bijzondere wereld onder onze voeten. In een handje grond leven meer bodemorganismen dan dat er mensen zijn op aarde. Onvoorstelbaar en des te meer reden om zorgvuldig om te gaan met de grond waarop we staan en bouwen.
Om de impact van bouwprojecten op de bodem en het bodemleven te verminderen, kunnen er verschillende maatregelen worden genomen. Het is belangrijk dat bouwbedrijven en projectontwikkelaars zich als eerste bewust zijn van de impact van de activiteiten op de bodem en het bodemleven. Steeds vaker is dit een thema en wordt hier tijdens bouwprojecten aandacht aan besteed. Door duurzame bouwmethoden toe te passen en te investeren in bodemherstel, kan bijgedragen worden aan een gezonde en vruchtbare bodem voor de gebruikers van de projecten, als ook voor toekomstige generaties.
Het belang van een gezond bodemleven
Bodemleven is van groot belang voor de gezondheid en vruchtbaarheid van de bodem, het zorgt voor verschillende processen zoals de afbraak van organisch materiaal, de vorming van humus en de omzetting van voedingsstoffen in een vorm die beschikbaar is voor planten. Een gezonde bodem is wezenlijk voor een vruchtbare grond en gezonde planten. En uiteindelijk voor de gezondheid van mens en dier.
Bladeren en ander organisch materiaal worden eerst kleiner ‘geknipt’ door allerlei beestjes aan de oppervlakte, waaronder kevers, insecten, pissebedden, wormen en meer. Deze bodemdieren dragen bij aan de bodemstructuur en de beluchting van de bodem, waardoor zuurstof en water beter kunnen doordringen. Vervolgens kunnen bacteriën en schimmels hun werk gaan doen. Bacteriën zijn de meest voorkomende organismen in de bodem en spelen een belangrijke rol bij de afbraak van organisch materiaal. Schimmels helpen bij de afbraak van lignine en cellulose, waardoor voedingsstoffen vrijkomen voor planten.
Ook nematoden (aaltjes) hebben een belangrijke rol. Zij reguleren de populaties van andere bodemorganismen, mineraliseren voedingsstoffen tot voor planten beschikbare vormen, bieden een voedselbron voor andere bodemorganismen en consumeren ziekteverwekkende organismen. Zo heeft elk organisme zijn eigen bijzondere rol. De bodem is een belangrijk onderdeel van de kringloop; eten en gegeten worden en processen activeren en in stand houden om planten te kunnen laten groeien.
Goede en slechte grond
Het bodemleven staat aan de basis van vrijwel alle biodiversiteit. Het speelt een essentiële rol in de opbouw én de afbraak van voedsel. Daarmee creëert het een leefgebied voor veel en verschillende soorten planten en dieren. Een gezonde en vruchtbare bodem is een bodem met een divers bodemleven, wat op zijn beurt weer van belang is voor een gezond ecosysteem en voedselproductie.
Verschillende factoren, zoals grondbewerking, maar ook het gebruik van pesticiden, kunstmest en veranderingen in het klimaat, hebben een negatieve invloed op het bodemleven. Daarom is het belangrijk om te investeren in duurzaam bodembeheer, waarbij het bodemleven wordt beschermd en gestimuleerd. Goede grond is grond die rijk is aan voedingsstoffen en organisch materiaal, goed doorlatend is en een gezond bodemleven heeft. Deze grond is ideaal voor plantengroei en draagt bij aan een goede kwaliteit van bomen, struiken, bloemen en planten.
Slechte grond daarentegen heeft vaak een gebrek aan voedingsstoffen, structuur, bodemleven en organisch materiaal. Het gevolg daarnaast is dan vaak ook dat de bodem te nat blijft of juist heel snel uitdroogt. Ook kan de pH-waarde (zuurgraad) van de grond te hoog of te laag zijn, waardoor bepaalde planten niet goed groeien. In een (te) zure grond kunnen planten moeilijk voedingsstoffen opnemen of, erger nog, sommige (plant) toxische mineralen kunnen daardoor in oplossing gaan en opgenomen worden door de plant. Soms speelt verontreiniging mede een rol, wat de gezondheid van planten en mensen extra kan schaden.
Het is daarom belangrijk om te investeren in bodembeheer en duurzaam onderhoud, waarbij de bodem wordt beschermd en verbeterd. In eerste instantie dienen eventuele verstorende lagen doorbroken te worden, aangezien anders de noodzakelijke afvoer van water en aanvoer van lucht niet zal functioneren. Vervolgens kan het natuurlijke proces in gang worden gezet, bijvoorbeeld door het gebruik van natuurlijke bodemverbeteraars en organische meststoffen met toegevoegd bodemleven.
Daarnaast is het toepassen van een diverse beplanting, passend bij de bodemsoort en locatie belangrijk. Samen draagt dit bij aan een gezonde en vruchtbare bodem vol leven, waarin planten gezond en evenwichtig kunnen groeien. Daarnaast heeft dit ook effect op de biodiversiteit bovengronds, waardoor een natuurlijk evenwicht en balans ontstaat tussen plant, mens en dier.
Het verhaal richting de koper/consument
Een gezonde bodem is van cruciaal belang voor het kweken van sterke, weerbare planten en een gezonde leefomgeving. Een gezonde bodem bevat de juiste hoeveelheid voedingsstoffen, water en lucht voor planten om te groeien en te gedijen. Het is ook een essentieel onderdeel van het behoud van de biodiversiteit en het milieu. Bepaalde organische meststoffen en natuurlijke bodemverbeteraars met toegevoegd bodemleven helpen dit proces op gang en brengen de balans in de bodem terug. Het is belangrijk geen gebruik te maken van chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest. Zij schaden de biodiversiteit zowel onder als boven de grond. Door het creëren van een gezonde bodem, zal de tuinier beloond worden met een prachtige groene omgeving vol planten en bloemen.
Kortom, het belang van een levende, gezonde bodem voor goed gedijende planten én het plezier van een mooie tuin zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Door te investeren in een gezonde bodem, al te starten tijdens de bouw en creatie van het leefgebied, wordt de basis gelegd voor een gezonde groene omgeving en van optimaal leef-, woon- en werkplezier. Maar ook door te zorgen voor een diversiteit aan planten binnen een duurzaam en passend ontwerp. Een mooie uitdaging, met voor iedereen een positieve impact en met name voor de biodiversiteit onder en boven de grond.
Tekst: Jessie Straathof, bodemdeskundige, beplantingsontwerper namens de Bloeimeesters en bodemdeskundige Marjan Oosterkamp namens Ecostyle
