Prevent Agri over wet- en regelgeving en beleid inzake veiligheid in de professionele groensector in België

In ons dossier ‘Veiligheid in de professionele groensector’ (CG Concept editie september-oktober-november 2025) belichten we de Belgische wetgeving, maar vooral ook de praktijk: hoe creëren werkgevers én werknemers een gezonde, veilige werkplek? U maakt kennis met producenten en leveranciers die laten zien hoe hun producten bijdragen aaan bescherming, comfort en duurzaamheid op de werkvloer. In dit artikel gaan we dieper in op de wet- en regelgeving en het beleid inzake veiligheid in de groensector. Je leest hier het uitgebreide antwoord dat Prevent Agri ons bezorgde op onze vragen.

Welke specifieke wet- en regelgeving is van toepassing op de veiligheid van groenprofessionals in België, Vlaanderen/Wallonië?

Van zodra er enige vorm van tewerkstelling is, is in elk bedrijf in België de Welzijnswet van toepassing. De term ‘tewerkstelling’ gaat heel ruim: ook indien een zelfstandige zonder vast personeel voor een of andere grote opdracht bijvoorbeeld een flexi-job aanbiedt aan een persoon, dan wordt hier een relatie werkgever – werknemer aangegaan. 

In deze Welzijnswet komen er verschillende zaken aan bod, gaande van o.a. de verplichting om aan te sluiten bij een externe dienst over het voorzien in persoonlijke beschermingsmiddelen en in te staan voor de opmaak van veiligheidsinstructiekaarten.

Ook indien er niet gewerkt wordt met werknemers, kunnen er toch nog bijkomende verplichtingen zijn wanneer er bijvoorbeeld 2 zelfstandigen samen aan het werk zijn op een werf. De wetgeving spreekt op dat moment namelijk over een ‘tijdelijke en mobiele bouwplaats – TMB’. Iedereen die zich op dergelijke TMB begeeft, moet een opleiding ‘basisveiligheid’ volgen.

Er zijn ook bijkomende verplichtingen met betrekking tot veiligheid die federaal geregeld worden: onder meer de basisnormen voor brandveiligheid. Voor onze sectoren gaat het dan voornamelijk over maatregelen die genomen moeten worden in de bedrijfsgebouwen en de loodsen, in mindere mate bij klanten. 

Zijn er recentelijke wijzigingen geweest in de regelgeving die van invloed zijn op de groensector?

Zoals in hierboven aangegeven, is er sinds 2024 de noodzaak om een opleiding te volgen als tuinaannemer, wanneer er gewerkt wordt op een werf waar er meerdere aannemers werken (dit moet niet noodzakelijk gelijktijdig zijn). Elke werknemer die op die werf komt moet de opleiding volgen. Indien er de laatste 10 jaar, 5 jaar ervaring kan aangetoond worden op dergelijke werven, is ook aan de eisen van deze basisveiligheidsopleiding voldaan.

Hoe wordt toezicht gehouden op de naleving van veiligheidsvoorschriften binnen de groensector?

Er zijn verschillende kanalen waarop de bedrijven zich kunnen beroepen om advies te krijgen over bepaalde veiligheidsaspecten of om bij gestaan te worden in hun preventiebeleid.

1. Externe diensten: elk bedrijf met enige vorm van tewerkstelling moet verplicht aansluiten bij een erkende externe dienst naar keuze. Gezien de bedrijven uit onze sectoren relatief beperkt zijn in grootte, vallen ze meestal onder de forfaitaire regeling. Dit houdt in dat de externe dienst een basispakket moet voorzien in het bedrijf. Voor elke dienstverlening buiten dit forfait zal er een vergoeding aangerekend worden.
   
2. Verzekeringsmaatschappij: een bedrijf kan geadviseerd worden op het vlak van preventie door de verzekeringsmaatschappij. Dit komt beide partijen ten goede, aangezien er op een veiliger bedrijf minder ongevallen zullen gebeuren.
   
3. Prevent Agri: dit preventie-instituut van en voor de sector kan bedrijven uit de groene sectoren (landbouw (PC144), tuinbouw (PC145) en loonwerk (PC132)) bijstaan in de uitbouw van een veiligheidsbeleid. Prevent Agri voert op vraag vertrouwelijke adviserende bedrijfsaudits uit om een risicoanalyse op te maken. Op basis hiervan kan het jaaractieplan en het globale actieplan opgemaakt worden. Er worden ook veiligheidsinstructiekaarten en dergelijke opgemaakt die vrij door de verschillende bedrijven gebruikt en aangepast kunnen worden. Deze zaken zijn sowieso wettelijk verplicht. Deze dienstverlening is steeds gratis.

Welke opleidingen of certificeringen zijn verplicht of aanbevolen voor groenprofessionals met betrekking tot veiligheid?

Er zijn verschillende opleidingen en certificeringen verplicht:

• Indien er gewerkt wordt met fytoproducten is een fytolicentie met de nodige periodieke bijscholingen verplicht. Deze licentie is noodzakelijk voor zowel de zelfstandige, de werkgever als de werknemer. 
• Bij contact met carcinogene, mutagene en reprotoxische producten is er een periodieke opleiding noodzakelijk.
• Wanneer er diisocyanaten zoals PU-lijmen of PU-schuimen gebruikt worden.
• In elk bedrijf met enige vorm van tewerkstelling moeten er voldoende EHBO’ers zijn. Dit vereist een opleiding en een periodieke bijscholing. 

Andere opleidingen zijn aanbevolen:

• Elk bedrijf heeft nood aan een preventieadviseur. Deze moet voldoende kennis hebben van de welzijnswetgeving. Een opleiding preventieadviseur niveau 3 is dan ook aangewezen.
• Voor de besturing van mobiele arbeidsmiddelen is er nood aan een bekwaamheidsattest. Hiervoor kan er beroep gedaan worden op ervaring, maar dit kan ook via een opleiding.
• Beperkte handelingen bij de behandeling en verwijdering van (mogelijks) asbesthoudend materiaal.
• Verder zijn ook cursussen met betrekking tot manueel hanteren van lasten, heffen en tillen, ladingzekerheid, gebruik van brandbestrijdingsmiddelen enzovoort aangewezen.

Zijn er specifieke richtlijnen voor het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) in de groensector? 

In België vallen het gebruik en de keuze van persoonlijke beschermingsmiddelen onder de bepalingen van de Codex Welzijn op het Werk. 

Specifiek betekent dit dat werkgevers een risicoanalyse moeten uitvoeren om na te gaan welke gevaren aanwezig zijn en welke PBM’s nodig zijn.
Enkele voorbeelden:

• Bij gebruik van handgedragen machines (zoals kettingzagen of bosmaaiers): gehoorbescherming — vanaf 80 dB(A) moet je als werkgever gehoorbeschermingsmiddelen ter beschikking stellen, vanaf 85 dB(A) en hoger zijn de werknemers verplicht om de gehoorbescherming dragen —, veiligheidsschoenen, snijbeschermende kleding en een helm met vizier.
• Bij het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen: ademhalingsbescherming, chemicaliënbestendige handschoenen en een beschermend pak.

Om te voorkomen dat nieuwe persoonlijke beschermingsmiddelen of machines risico’s creëren op het bedrijf, gelden er tevens wettelijke voorschriften rond hun aankoop. Die verloopt via drie cruciale stappen, 3 ‘groene lichten’ — de bestelling, de levering en de ingebruikname — waarbij telkens het advies van de preventieadviseur vereist is.

Hoe wordt de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) toegepast binnen de groensector?

De risicoanalyse is een wettelijke verplichting voor elke werkgever. Dit gebeurt doorgaans via een stapsgewijze aanpak:

• Identificatie van risico’s: per werkpost of activiteit worden de gevaren in kaart gebracht (onder andere lawaai, trillingen, snijgevaar, blootstelling aan pesticiden).
• Evaluatie van risico’s: een inschatting van de grootte van het risico gebeurt doorgaans volgens de Methode van Kinney. Hierbij wordt rekening gehouden met de frequentie van blootstelling, de ernst van de mogelijke gevolgen en met de kans dat er effectief een ongeval plaatsvindt.
• Maatregelen formuleren: van technische ingrepen tot gedrags- of organisatie-aanpassingen.

Prevent Agri biedt hierbij ondersteuning via praktijkgerichte tools, begeleiding ter plaatse, en sectorgerichte modeldocumenten. De risicoanalyse vormt ook de basis voor het globaal preventieplan en het jaaractieplan van elk bedrijf.

Zijn er samenwerkingsverbanden of initiatieven tussen overheden en de groensector om de veiligheid te verbeteren?

Er zijn diverse initiatieven waarin overheden, sectororganisaties en kennisinstellingen samenwerken om het welzijn en de veiligheid in de groensector te verbeteren.

Enkele voorbeelden:

• Samenwerking met FOD Werkgelegenheid voor o.a. de ontwikkeling en promotie van OiRA Parken en Tuinen – een gratis online tool voor risicoanalyse in de sector, aftoetsing wettelijk kader rond sectorspecifieke kwesties.
• Vlaamse en provinciale initiatieven rond o.a. brandveiligheid, ergonomie en mentale gezondheid in samenwerking met vakorganisaties en andere kennisinstellingen.

Welke ondersteuning biedt uw organisatie aan bedrijven in de groensector om te voldoen aan de veiligheidsvoorschriften?

Prevent Agri ondersteunt bedrijven uit de groene sector op diverse manieren:

• Begeleiding op maat: van gratis risicoanalyse tot advies over het implementeren van veiligheidsmaatregelen.
• Praktische tools: vrij toegankelijke website, ruim aanbod aan gebruiksklare veiligheidsinstructiekaarten, checklists, voorbeelddocumenten die eenvoudig toepasbaar zijn op het terrein.
• Nieuwsbrieven en sensibiliseringscampagnes bijvoorbeeld over ‘veilig werken in de hitte’, ‘teken en tekenbeten’ …
• Opleidingen via EDU+: praktijkgerichte sessies over o.a. veilig gebruik van machines, ergonomisch werken, omgaan met stress, sensibilisering alcohol en drugs.

www.preventagri.vlaanderen