Wadi’s: slim waterbeheer met gras- en bloemenmengsels

De juiste beplanting is essentieel voor een goed functionerende wadi. Gras, kruiden en bloemrijke vegetatie verbeteren niet alleen de infiltratiecapaciteit, maar versterken ook de bodemstructuur en bevorderen de biodiversiteit. Zo draagt een wadi niet alleen bij aan waterbeheer, maar ook aan een klimaatbestendige omgeving.

Wat is een wadi?

Wadi’s zijn ondiepe infiltratievoorzieningen (meestal 20 tot 50 cm diep) die regenwater opvangen en laten infiltreren via zowel de bodem als de wanden. Ze worden vaak aangelegd in stedelijke infrastructuur en smalle bermen om wateroverlast te voorkomen en de natuurlijke waterhuishouding te ondersteunen. Door hun beperkte omvang zijn wadi’s vooral geschikt om kleinere buien te verwerken. Bij langdurige of hevige regenval kan een te klein gedimensioneerde wadi snel verzadigd raken. Het water trekt dan niet meer snel genoeg in de grond en stroomt mogelijk verder naar lagergelegen gebieden, wat kan leiden tot plasvorming op rijwegen, fietspaden en voetpaden. Om zulke lokale overstromingen te voorkomen, wordt een goed ontworpen wadi – voor zover dit kan en mag – voorzien van noodoverlopen en voldoende maaiveldverlaging, zodat overtollig water gecontroleerd kan worden afgevoerd.

Voorkom wateroverlast met dammetjes, opritten en overloopkolken

Bij zware buien kan een wadi overstromen. Om dat te voorkomen, worden verschillende technieken toegepast. Zo kan de afstroming van water in wadi’s worden vertraagd met dammetjes. Deze voorkomen niet alleen dat lager gelegen gebieden te snel overstromen, maar helpen ook om bodemerosie tegen te gaan. Bodemerosie treedt op wanneer hemelwater de bovenste bodemlaag wegspoelt, wat de infiltratiecapaciteit van de bodem vermindert. Dammetjes vangen verhoogde piekstromen (als gevolg van veranderende regenvalpatronen) op en stabiliseren de waterdoorlaatbaarheid. 

Inritten naar woningen kunnen soms dezelfde functie vervullen als deze dammetjes. Een te steil lengteprofiel kan echter leiden tot ophoping van grind en organisch afval, waardoor de werking van een infiltratiegeul lokaal aanzienlijk kan dalen. Wanneer wadi’s slecht draineren, kan dit resulteren in stilstaand water en een verhoogd risico op verzadiging in plaats van infiltratie.  Wanneer water zich ophoopt, bieden noodoverlopen een oplossing. Dit zijn verheven waterslikkers, doorgaans met beton omstort, die overtollig water gecontroleerd afvoeren zonder schade aan de omgeving. Ze kunnen tijdens of na de aanleg van een project worden geplaatst bij overstromingsproblemen. Bij de plaatsing van noodoverlopen is het wel belangrijk om rekening te houden met de verkeersveiligheid. Een ongunstig geplaatste noodoverloop – bijvoorbeeld bij een te smalle of slecht gesitueerde oprit, of bij een rijbaan zonder uitwijkstroken – kan hinderlijk zijn of zelfs gevaar opleveren. Automobilisten die door een stuurfout in een infiltratiegeul terechtkomen, kunnen daardoor onverwachte obstakels raken. In Nederland worden ‘slokoppen’ soms in de dwarshelling van een wadi verwerkt om de impact op de omgeving te minimaliseren.

Boven- en ondergrondse infiltratie

De meeste wadi’s werken via bovengrondse infiltratie, waarbij regenwater direct in de bodem infiltreert. Soms wordt dit gecombineerd met een ondergrondse infiltratievoorziening. Een ondergrondse infiltratie doet wel eens denken aan een laag stabilisé, maar eigenlijk betreft het een grindlaag die water tijdelijk buffert en vertraagd laat infiltreren. Wadi’s die op die manier worden opgebouwd, kunnen indien nodig relatief eenvoudig worden aangepast: een extra overloopkolk die de verbinding maakt met de grindlaag, is al bij al snel geplaatst. Het is echter essentieel dat deze grindlaag niet verzadigd raakt, want dan zit je opnieuw met hetzelfde probleem. Wadi’s vragen dus om gedegen studiewerk van bodemdeskundigen en ingenieurs die vertrouwd zijn met hydraulische rekenpakketten. Je mag ze nooit als een eenvoudige berminrichting beschouwen. Veel rekenwerk en infiltratietests in erkende laboratoria zijn noodzakelijk om de juiste opbouw en afmetingen te bepalen. Het is dat studiewerk dat bepaalt hoe een wadi uiteindelijk wordt opgebouwd en hoe effectief die functioneert.

Is het vooral een goed werkende bermparking?

Om de infiltratiecapaciteit te waarborgen, is het essentieel dat de bodem niet verdicht raakt. Regelmatig onderhoud zoals het verwijderen van slib, maaien en het opruimen van zwerfafval, helpt om de werking van een wadi optimaal te houden. Bovendien worden wadi’s best zo weinig mogelijk betreden. Bermparkeren is dan ook nefast voor een goed werkende wadi. Zet er aangepaste verlichting naast om ’s nachts de vleermuizen te laten jagen naar motten.

Beplanting in wadi’s: gras of bloemrijke vegetatie?

Veel wadi’s worden standaard ingezaaid met gras, maar bredere infiltratiegeulen kunnen ook baat hebben bij een bloemrijk inheems en streekeigen mengsel. Dit mag wat hoger groeien en komt ook de biodiversiteit ten goede. Bovendien kunnen planten heel wat water opnemen en zo de wateroverlast aanzienlijk verminderen.   Vermijd wel het gebruik van polvormende planten in de wadi. Deze kunnen omwille van hun groeivorm de waterstroom in ongewenste banen leiden. Kies planten die het filtervermogen van de wadi verhogen, vrij diep wortelen en bestand zijn tegen het wegstromen van hemelwater. Bovendien moet er ook rekening worden gehouden met andere mogelijke omgevingsfactoren zoals een schaduwrijke standplaats. Het leven in een wadi is zeker niet gemakkelijk. Planten moeten het strooi- en spatwater overleven. Tijdelijke onderwaterzetting mag hen niet deren, alsook het droogvallen. 

Zijn bomen geschikt in een wadi?

Het aanplanten van bomen in een wadi is eerder ongebruikelijk. Boomwortels kunnen de werking van een wadi verstoren en stammen groeien vaak te dik om in een smalle wadi aan te planten.

Is een kruidachtige en soortenrijke vegetatie een goede aanplant in een wadi ?

Een bloemrijk inheems en streekeigen mengsel dat qua samenstelling aangepast is aan de groeiplaats vormt tamelijk snel een levensvatbare bodemzaadbank. Het zijn de zaden waarvan de kieming voor onbepaalde tijd wordt uitgesteld, die aan het oppervlak en in de bodem steeds bijdragen aan het ecologisch herstel. De voorwaarde is uiteraard wel dat de zaden door erosie niet wegspoelen. Het allermooiste pluimpje krijg je van buurtbewoners die merken dat het ene jaar de wadi bijvoorbeeld vol met witte bloemen staat en het jaar nadien met rode bloemen. Het klopt inderdaad dat we het ene jaar een heel nat voorjaar en natte zomer kunnen hebben en dat het andere jaar een wadi kurkdroog blijft. In een slim ontwerp verbinden wadi’s grotere velden inheemse planten met elkaar. Daardoor hebben wadi’s snel het karakter van een heuse corridor. Wadi’s zijn een essentieel onderdeel van duurzaam stedelijk waterbeheer. Naast hun functionele rol in regenwaterinfiltratie kunnen ze, mits goed aangeplant, bijdragen aan biodiversiteit en een gezonde stedelijke leefomgeving. Door gras te combineren met bloemrijke vegetatie wordt niet alleen de infiltratiecapaciteit verhoogd, maar krijgt de wadi ook een ecologische meerwaarde.

Leuke zaaimengsels 

• Cruydthoeck benadrukt dat het ontwerp van wadi’s nogal wat kan verschillen en ze denken graag mee welke mengsels de beste keuzes zijn voor een specifieke situatie. Ze bieden alvast mooie samenstellingen aan voor lichtere grond en de wat zwaardere grond. www.cruydthoeck.nl 
• Advantaseeds helpt, begeleidt en reikt oplossingen op maat aan. Hun uitgebreide catalogus maakt het kiezen er niet gemakkelijker op. www.advantaseeds.be
• Ecoflora is gespecialiseerd in mengsels met inheemse bloemen. Deze kunnen samengesteld zijn uit 100% bloemenzaden of een gedeelte graszaden bevatten, afhankelijk van de doelstelling en in te zaaien oppervlakte. Contacteer het bloemenweideteam via [email protected] of www.ecoflora.be
• Door hun jarenlange ervaring heeft ook Medirgan een goed gevulde catalogus. Uiteraard denken zij ook graag mee met uw project. www.medigran.nl 
• Ecosem draagt het logo Végétal d’ici. Zij bieden geschikte mengsels aan voor onze Waalse vrienden. www.ecosem.be www.vegetaldici.be 

Bezoek eventueel de website www.vegetal-local.fr om in Frankrijk het meest geschikte zaaimengsel te vinden per ecologische regio.