Duurzaam bodem- en grasbeheer: de bodem als fundament

De bodem is het fundament van de tuin. Gezonde bodems bieden vruchtbaarheid, bufferen water en slaan CO₂ op. Het is de basis van al wat de tuinaannemer realiseert en hoe de tuin zal evolueren. De aannemer wordt vaak geconfronteerd met uitdagingen zoals verdichting, verharding, onbalans in voedingsstoffen en slechte waterdoorlaatbaarheid van de bodem.

Wat is een gezonde tuinbodem

Een gezonde tuinbodem vormt de basis voor een bloeiende en goed groeiende ecologische tuin. Het is meer dan alleen een medium waarin planten groeien, het is een levend ecosysteem dat water en voedingsstoffen vasthoudt en zorgt voor een evenwichtige lucht- en waterhuishouding. Een gezonde bodem heeft een fijne structuur die lucht en water kan doorlaten terwijl het tegelijkertijd voedingsstoffen vasthoudt die planten en bomen nodig hebben om gezond te groeien. Een gezonde bodem bevat organisch materiaal zoals compost en humus, die essentieel zijn om het bodemleven te voeden en de vruchtbaarheid en waterdoorlaatbaarheid te behouden. Uiteraard verschilt deze structuur per grondtype en zal u als aannemer vanzelfsprekend de plantkeuze en opbouw van de tuin hieraan moeten aanpassen.

Meten is weten

Bij de aanleg van een tuin is het van groot belang om rekening te houden met de eigenschappen en behoeften van de bodem. Een bodemtest kan helpen om inzicht te krijgen in de samenstelling van de grond, zoals de zuurtegraad, het organische stofgehalte en de beschikbaarheid van voedingsstoffen. Dit vormt de basis voor gerichte maatregelen om de bodemkwaliteit te verbeteren. Een goede bodem heeft een pH-waarde die in balans is met de planten die je wilt laten groeien. In de meeste gevallen ligt deze tussen 6 en 7 wat ideaal is voor de meeste tuinen. Indien nodig kun je de zuurtegraad aanpassen door bijvoorbeeld te bekalken of zure compost toe te voegen. We mogen zonder een bodemtest niet gaan bemesten of kalk toevoegen uit pure gewoonte.

Diverse types bodem

Een gezonde bodem bestaat dus uit een mix van minerale deeltjes (zand, klei en slib), organisch materiaal en lucht- en waterhoudende poriën. Deze poriën zijn cruciaal voor het circuleren van zuurstof en water, wat plantenwortels en micro-organismen ondersteunt. Bodemtextuur is afhankelijk van het type grond: kleigrond heeft kleinere poriën, waardoor het water vasthoudt maar minder doorlaatbaar is, terwijl zandgrond grotere poriën heeft, wat snelle afvoer maar minder opslagcapaciteit betekent en leemgrond zit daar middenin.

Bodemstructuur en vruchtbaarheid: verbeteren waar nodig

Het toevoegen van organisch materiaal zoals compost, stalmest of groenbemesters is een van de meest effectieve manieren om de bodemstructuur en -vruchtbaarheid te verbeteren. Dit organische materiaal voedt niet alleen het bodemleven, maar helpt ook bij het vasthouden van water, waardoor de bodem minder snel uitdroogt tijdens warme perioden. Tegelijkertijd ondersteunt het de natuurlijke drainage wat cruciaal is in gebieden met zware kleigrond of bij hevige regenval.

Te zware machines zorgen voor verdichting

Verdichting is een veelvoorkomend probleem in tuinen, vooral als er tijdens de aanleg of bouw (te) veel met zware machines werd gewerkt. Dit kan de lucht- en waterdoorlaatbaarheid van de bodem sterk verminderen, wat de groei van planten belemmert. Door bewust om te gaan met het gebruik van machines en zware belasting te vermijden, kun je dit probleem verminderen of vermijden. Gebruik waar mogelijk rijplaten om de druk te verdelen en verlaag de bandendruk van machines. Bij de start van de (bouw)werken baken je de wortelzones van de bestaande bomen best af waardoor machines of voertuigen zich op deze plaats zich niet kunnen bewegen.Tijdens de aanleg is het ook belangrijk om aandacht te besteden aan een gelijkmatige verdeling van alle grondlagen.

Bodemverdichting herstellen

Een verdichte bodem terug naar zijn natuurlijke karakter brengen is vaak een proces van enkele jaren. Voor grasvelden of plaatsen waar heesters moeten worden geplant, kan je best compost inwerken in de bovenste 10 cm van je grond. Op deze manier voeg je een hoop nieuwe voedingsstoffen toe. Naargelang de ernst van de verdichting zal je dit elk jaar moeten herhalen tot de bodem is hersteld. Ook de zogenaamde ‘wormencompost’ is een uitstekende keuze als organische meststof en bodemverbeteraar. Deze natuurlijke meststof is rijk aan voedingsstoffen en geeft deze geleidelijk af. Planten profiteren van de voedzame compost wat resulteert in sterkere groei en minder behoefte aan bestrijdingsmiddelen. Door het verminderde gebruik van pesticiden herstelt de bodem sneller waardoor het natuurlijke ecosysteem zich beter kan ontwikkelen en de bodemvruchtbaarheid duurzaam verbetert.

Duurzame drainage tegen wateroverlast

Wateroverlast in tuinen en stedelijke omgevingen kan leiden tot een reeks problemen zoals plasvorming en slechte groeiomstandigheden voor planten en bomen. Traditionele methoden zoals ploegen, frezen en diepgraven bieden niet altijd de oplossing. Soms moet de waterhuishouding en bodemstructuur op een dieper niveau worden verbeterd om een duurzame oplossing te bieden.

Grondploffen

Verticale drainage maakt gebruik van luchtdrukinjectie om kanalen in de bodem te creëren en op te vullen met granulaten. Hierdoor infiltreert het water waardoor de ondergrond beter doorlatend wordt. Deze techniek herstelt en voorkomt verdichting en zorgt ervoor dat zuurstof en voedingsstoffen gemakkelijker bij de wortels van planten en bomen kunnen komen. Dankzij moderne en innovatieve technieken kunnen deze ingrepen zo goed als zonder schade worden uitgevoerd, waardoor bestaande beplanting en infrastructuur behouden blijven.

Horizontale drainage

Bij terreinen waar verticale drainage niet mogelijk is kan horizontale drainage een oplossing bieden. Deze techniek wordt vaak ingezet bij de aanleg van sportvelden en infrastructuur zoals parkings en wadi’s. Een goed aangelegd drainagesysteem voorkomt plasvorming en houdt de bodem begaanbaar, zelfs tijdens natte periodes. Dit systeem wordt best aangesloten op een wadi, een infiltratieput of een combinatie van beide zodat het water niet moet worden afgevoerd. Je kan ook kiezen om een deel van het water op te vangen zodat je het bij droge periodes kan gebruiken als irrigatie. Naast een betere waterinfiltratie zorgt een goed drainagesysteem voor een stabiele bodemstructuur en voorkomt erosie en grondverzakkingen.

Conclusie

Een gezonde bodem is een combinatie van een goede structuur, organische stoffen en voldoende poriënruimte. Het voorkomen van verdichting begint bij bewuste keuzes in het gebruik van machines en het beschermen van kwetsbare zones. Bij bestaande verdichting bieden technieken zoals beluchting of het toevoegen van organisch materiaal vaak doeltreffende oplossingen. Door aandacht te besteden aan bodemkwaliteit zorg je voor een tuin die niet alleen groeit maar ook bloeit in evenwicht met zijn omgeving.